Kud plovi ovaj brod?

Specijalni dopisnik

U potezu bez presedana koji je izazvao šok u pravoslavnim zajednicama širom Amerike i mnoge pozive iz susednih Eparhija SP , parohijani Istočnoameričke eparhije Srpske pravoslavne crkve nedavno su se suočili sa zapanjujućim odstupanjem od vekovnih crkvenih protokola: čitanjem poslanice episkopa iz nama stranog autoriteta pod nazivom Sabor Kanonskih Episkopa.

Najšokantnije je to što se ovo dogodilo na Nedelju pravoslavlja – praznik posvećen potvrđivanju pravoslavnog doktrinarnog jedinstva i tradicionalnih jurisdikcionih granica. Duboka ironija izbora baš ovog dana za uvođenje prakse međujurisdikcije nije promakla vernicima.

Pređene granice

Prema više svedoka prisutnih na bogosluženjima širom eparhije, sveštenstvu je naloženo da pročita poslanicu koju je potpisao arhiepiskop Elpidoforos iz Grčke pravoslavne crkve u Americi u ime Skupa kanonskih episkopa. Ovo uputstvo izazvalo je ozbiljna pitanja o jurisdikcionim granicama i crkvenom autoritetu.

„Ovo se nikada ranije nije dogodilo u istoriji naše Crkve“, primetio je visoki član ugledne parohije koji je zatražio anonimnost zbog straha od posledica. „Poslanica izvan naše jurisdikcije čita se kao da nosi autoritet našeg Svetog sinoda – to je bez presedana i duboko zabrinjavajuće.“

Crkveni istoričari i stručnjaci za kanonsko pravo koje je konsultovala ova publikacija potvrdili su da su takvi međujurisdikcijski nameti izuzetni i potencijalno problematični kako sa teološke, tako i sa administrativne perspektive.

Rastući uticaj Skupa

U središtu ove kontroverze nalazi se Skup kanonskih pravoslavnih episkopa, organizacija koja se sve više pozicionira kao pan-pravoslavni autoritet u Americi. Iako je osnovana radi koordinacije i saradnje između pravoslavnih jurisdikcija, kritičari izražavaju zabrinutost da se možda razvija u nešto više – de facto crkveni autoritet koji pokušava da nadvlada tradicionalnu jurisdikcionu strukturu pravoslavnih crkava.

„Skup je trebalo da bude konsultativan, a ne autoritativan“, objasnio je teolog upoznat sa pravoslavnim crkvenim strukturama. „Svaka jurisdikcija – srpska, grčka, ruska, antiohijska i druge – održava svoju vezu sa maticom crkvom. Skup nije stvoren da donosi obavezujuće odluke koje zaobilaze ove tradicionalne linije autoriteta.“

Ipak, izvori ukazuju da episkop Irinej ne samo da aktivno učestvuje u ovom telu, već je počeo da primenjuje njegove odluke unutar Istočnoameričke eparhije kao da imaju težinu direktiva same Srpske pravoslavne crkve.

Pitanje identiteta

Za mnoge verne srpske pravoslavce, ovi događaji postavljaju ozbiljna pitanja o njihovom crkvenom identitetu i budućem pravcu njihove eparhije.

„Uvek smo bili deo Srpske pravoslavne crkve, sa sopstvenim tradicijama, liturgijskim praksama, hijerarhijskom strukturom koja seže do Beograda“, rekao je parohijan Hrama Svetog Arhangela Mihajla. „Sada se od nas traži da prihvatimo uputstva i smernice iz potpuno drugačije jurisdikcije. To nas navodi na pitanje – jesmo li još uvek zaista srpski pravoslavci, ili nas vode ka nečem drugom?“

Ovu zabrinutost dodatno pojačavaju izveštaji da je ova direktiva o čitanju poslanice izdata samo u Istočnoameričkoj eparhiji, a ne u drugim srpskim pravoslavnim eparhijama širom Severne Amerike ili globalno – što ukazuje na singularno odstupanje, a ne na promenu politike cele Crkve.

Obrazac zabrinutosti u upravljanju

Ovo prelazak jurisdikcionih granica dolazi usred već narastajućih zabrinutosti o upravljanju unutar Istočnoameričke eparhije, uključujući:

·         Pitanja finansijskog upravljanja koja uključuju milione dolara od operacija seče šume

·         Poreske obaveze na imanjima, uključujući Manastir Marča

·         Sporna imenovanja parohijskih odbora u više crkava

·         Optužbe za zaobilaženje utvrđenih administrativnih procedura

Za mnoge posmatrače, ovi različiti problemi mogu odražavati jedan zabrinjavajući obrazac: eparhiju koja se potencijalno udaljava od svojih istorijskih temelja.

Kuda dalje?

Kako se približava Vaskrs – vreme koje obično naglašava jedinstvo među pravoslavnim vernicima – mnogi srpski pravoslavci postavljaju temeljna pitanja o tome kuda se njihova eparhija uputila.

„Nismo protiv saradnje sa drugim pravoslavnim jurisdikcijama“, naglasio je jedan član parohijskog saveta. „Ali postoji ogromna razlika između prijateljskih ekumenskih odnosa i potčinjavanja spoljnim crkvenim autoritetima. Jedno poštuje naše tradicije; drugo ih potencijalno briše.“

Sa žalbama već upućenim Svetom sinodu u Beogradu u vezi sa pitanjima upravljanja, ova najnovija jurisdikciona kontroverza dodaje novu hitnost pitanjima o budućem pravcu Istočnoameričke eparhije i njenom odnosu sa širim telom Srpske pravoslavne crkve.

Napomena urednika: Ova publikacija je zatražila komentar od rukovodstva eparhije u vezi sa ovim jurisdikcionim pitanjima i ažuriraće ovaj izveštaj ako odgovor bude primljen